TU-alumnus werkt aan compact zuiveringssysteem voor aan boord

DELFT- Het lozen van ’zwart’ toiletwater vanaf pleziervaartuigen is al sinds 2009 verboden. In 2018 heeft de Tweede Kamer de motie Verzegeling van vuilwatertanks ingediend door Tjeerd de Groot (D66) (https://youtu.be/6LlrfHxsB_s) aangenomen. De uitvoering van de verzegelingsplicht laat nog even op zich wachten. Ondertussen werkt Lucas Veel aan een betaalbaar zuiveringssysteem voor op de boten. Wetenschapsredacteur Rob van der Wal sprak de TU-alumnus en zijn begeleider, de hoogleraar Jules van Lier, over het onderzoek en het systeem dat zij aan het ontwikkelen zijn.

De overheid heeft in samenwerking met havens plekken ingericht waar booteigenaren hun tank kunnen legen, zogenaamde pompstations. Inmiddels zijn er zo’n vierhonderd van deze plaatsen. Vaak is de staat van de pompstations een van de oorzaken van het lozingsprobleem, zegt Lucas Veel, die er zijn afstudeerscriptie aan wijdde. Met zijn start-up Fluss wil hij een desinfectiesysteem op de markt zetten.

“Ongeveer 70 procent van de pompstations is kapot, heeft geen personeel dat kan helpen met legen, of ligt op een onlogische plek”, zegt hij. “Er zijn jachthavens waar maar één booteigenaar per dag leegt, terwijl er veel meer boten rondvaren. Dan kun je wel raden wat er met de rest van het vuile water gebeurt.”

Lozen is niet alleen smerig, maar heeft ook vervelende gevolgen, legt scriptiebegeleider Van Lier uit. “Afbraak van de ontlasting neemt de zuurstof uit het water weg. Daardoor gaan insecten en vissen in het water dood, en kan een heel ecosysteem instorten.” Zwemmen in dat vervuilde water is vrij onverstandig. In ontlasting zitten veel ziekteverwekkers. Van het inslikken van bijvoorbeeld poepbacteriën kun je flink ziek worden. 

Het probleem is groot: de kwaliteit van het Nederlandse oppervlaktewater behoort tot de slechtste in Europa. Op dit moment voldoet maar een paar procent van de grote rivieren en meren in Nederland aan de Europese kwaliteitseis. Dat komt deels doordat Nederland met zijn riviermondingen het afvoerputje van Europa is. De ontlasting uit de 160 duizend kleine Nederlandse boten komt daar nog eens bovenop. 

Die slechte waterkwaliteit gaat verlammend werken, denkt Van Lier. “Dit kan weleens vergelijkbare consequenties hebben als de stikstofcrisis. Als Europa gaat handhaven, kunnen er strenge regels op het vervuilen van water komen, en moeten er misschien andere vervuilende activiteiten stoppen.”

Alternatief
Een alternatief voor het lozen komt dus als geroepen. Eén van de opties is zuivering van het vuile water. Sinds 2019 staat de Nederlandse overheid zuivering met een gecertificeerd systeem toe. Er is één probleem: zo’n systeem bestaat nog niet.

Tenminste: niet voor kleine boten, legt Veel uit. “Boten van meer dan 30 meter hebben vaak een zuiveringsinstallatie aan boord. Zo’n apparaat is soms wel drie meter lang, met verschillende zuiveringsstappen achter elkaar. Dat past nooit op een kleine boot, waar elke decimeter telt.”

Fluss
Het was Gert Nützel, fanatiek watersporter, TU-alumnus en bezitter van een groot jacht, die Veel op het zuiveringsvraagstuk bracht. Nützel wilde niet langer lozen op zijn jacht en zocht een oplossing. Hij klopte bij Van Lier aan.

Zijn student Veel nam de uitdaging aan. “Normaal gesproken doe je masteronderzoek met begeleiding van een PhD-student. Ik had die hulp niet en moest alles zelf uitzoeken. Daardoor had ik veel vrijheid om een werkende kleinschalige zuiveringsmethode te onderzoeken.”

Een jaar lang dook Veel het lab in, waar hij de zuivering van het vuilwater in twee stappen uitprobeerde. “Het vuile water is een bruine drab”, zegt hij. “De eerste stap is om daar de vaste stoffen uit te halen. Dan houd je uiteindelijk een soort hockeypuck over, een vaste schijf. Die kun je goed en compact opslaan.”

De overgebleven stroom moet gedesinfecteerd worden voordat deze het oppervlaktewater in mag. Dit testte Veel in het lab met uv-desinfectie: het bestralen van de stroom met uv-licht. Dat doodt ziekteverwekkers. “Deze techniek maakte het vuile water zelfs iets té schoon”, zegt Veel. “We zaten ruim onder de maximale bacterieconcentraties die in de wet staan. Dat betekent dat we een iets makkelijkere manier van zuiveren kunnen gebruiken.”

Patent
Welke stap wordt dan geschrapt? “Onderzoek in Friesland wees uit dat het effect van de watersport op het gehalte voedingsstoffen in het water te verwaarlozen is’’, zegt Veel. Voedingsstoffen komen voornamelijk uit de vaste delen van de ontlasting. Door deze niet meer uit het vuile water te halen, wordt het systeem een stuk compacter en goedkoper. “Het wordt wel lastiger om alle bacteriën uit het water te doden, want uv-licht dringt niet goed door vaste stoffen heen. Gelukkig hebben we daar iets op gevonden. Wat dat precies is, kan ik vanwege de patentaanvraag niet zeggen.”

De zaken lopen inmiddels. Veel is afgestudeerd en heeft begin 2022 met Gert Nützel het bedrijf Fluss opgericht. Samen proberen ze het compacte zuiveringssysteem verder te ontwikkelen.

Fluss kreeg een innovatielening van 150 duizend euro bij de Rabobank, werd in juni uitgebreid met een derde medewerker en begint dit jaar aan een marktpilot. “We maken een aantal prototypes die we proberen te verkopen en installeren. Vervolgens kunnen we hopelijk opschalen.”

Verplicht
Ook de regelgeving zit mee. Voor alle booteigenaren wordt het verzegelen van de leiding naar buiten verplicht, waardoor lozen niet zomaar meer kan. Mocht in buurlanden dezelfde zuiveringsplicht komen, dan wordt de markt een stuk groter, schetst Veel. “En in de VS geldt die wetgeving al, dus dat is ook een interessante markt. En neem Turkije, met helderblauw water en controle met drones. Als je daar loost, is de pakkans ontzettend groot.”

Toch zijn er wat kanttekeningen. Voor de marktpilot is afgerond en een definitief systeem op de markt komt, is Fluss ruim een jaar verder, zegt Veel. “Misschien zijn er tegen die tijd ook andere systemen op de markt. Die concurrentie vind ik niet erg. Het biedt ons de kans te bewijzen dat wij het beste systeem hebben.”

Voor meer informatie: https://fluss.shop/ (https://fluss.shop/)